In veel familiebedrijven komt vroeg of laat het moment waarop overdracht aan de volgende generatie zich aandient. Een veelgebruikte route hierbij is het splitsen van een familieholding, waarbij het ondernemingsvermogen wordt afgesplitst naar een nieuwe vennootschap, gevolgd door schenking van de aandelen aan de kinderen. Deze structuur kan optimaal gebruikmaken van de Bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) in de schenk- en erfbelasting. In dit artikel bespreken we de juridische en fiscaal-technische aspecten van een dergelijke splitsing, met nadruk op de inkomstenbelasting en vennootschapsbelasting.

1. De Structuur: Familieholding en Ondernemingsvermogen

Een familieholding (veelal een besloten vennootschap) bezit vaak verschillende activa, waaronder ondernemingsvermogen (zoals een werkmaatschappij), beleggingsvermogen en onroerend goed. Voor de toepassing van de BOR is het van belang dat het gaat om “ondernemingsvermogen”. Beleggingsvermogen komt niet in aanmerking voor de faciliteiten van de BOR.

Om te voorkomen dat de schenking van aandelen in de familieholding deels belast wordt vanwege het daarin aanwezige beleggingsvermogen, kan gekozen worden voor een juridische splitsing.

2. Juridische Splitsing: Afsplitsing in het Kort

Een juridische splitsing is een wettelijk gereguleerde procedure (titel 7 van Boek 2 BW) waarbij een rechtspersoon (de splitsende vennootschap) haar vermogen onder algemene titel overdraagt aan één of meer verkrijgende vennootschappen. Er zijn twee hoofdvormen:

Zuivere splitsing: De splitsende vennootschap houdt op te bestaan.

Afsplitsing: De splitsende vennootschap blijft bestaan, en een deel van het vermogen gaat over naar één of meer verkrijgende vennootschappen.

In het kader van bedrijfsopvolging is vooral de afsplitsing relevant. Hierbij wordt het ondernemingsvermogen overgebracht naar een nieuwe vennootschap, waarvan de aandelen vervolgens kunnen worden geschonken aan de kinderen.

3. Fiscale Gevolgen van de Afsplitsing

a. Inkomstenbelasting (box 2)

Een juridische splitsing kwalificeert voor de zogenoemde ruisende of geruisloze doorschuifregeling in box 2, afhankelijk van de omstandigheden en voorwaarden.

Geruisloze afsplitsing: Indien wordt voldaan aan de voorwaarden van artikel 3.55 Wet IB 2001, kan de afsplitsing geruisloos plaatsvinden. Dit betekent dat de fiscale claims op de aandelen worden doorgeschoven. Er vindt dan geen afrekening plaats in box 2 over de meerwaarde van de aandelen.

De geruisloze afsplitsing vereist onder meer dat de aandelen in de verkrijgende vennootschap in het kader van de afsplitsing worden verkregen, en dat de verkrijger (bijvoorbeeld de kinderen) de aandelen duurzaam aanhouden.

b. Vennootschapsbelasting

Voor de vennootschapsbelasting geldt dat bij een juridische afsplitsing eveneens gebruikgemaakt kan worden van de fiscale faciliteit van artikel 14b Wet Vpb 1969. Bij een geruisloze afsplitsing vindt er geen fiscale afrekening plaats over de stille reserves en goodwill die overgaan naar de nieuwe vennootschap.

Voorwaarden zijn onder andere:

Continuïteit van de onderneming;

Zelfstandige voortzetting van het afgesplitste deel;

De afsplitsing moet plaatsvinden op zakelijke gronden (=bedrijfsoverdracht naar kinderen).

Bij niet-zakelijke motieven of onvoldoende reële activiteiten kan de faciliteit worden geweigerd.

4. Schenking van Aandelen na Afsplitsing

Zodra het ondernemingsvermogen in de nieuwe vennootschap is ondergebracht, kunnen de aandelen in deze nieuwe vennootschap worden geschonken aan de kinderen. Dit is het moment waarop de BOR in de schenkbelasting een rol speelt.

a. Bedrijfsopvolgingsregeling in de Schenkbelasting

De BOR voorziet in een vrijstelling voor schenk- of erfbelasting bij overdracht van ondernemingsvermogen:

100% vrijstelling tot een ondernemingswaarde van €1.500.000 (2025);

75% vrijstelling voor het meerdere.

Voorwaarden zijn onder meer:

De onderneming moet daadwerkelijk worden voortgezet;

De verkrijger moet de aandelen minimaal 3 jaar aanhouden (voortzettingsvereiste);

De schenker moet de onderneming ten minste 5 jaar in bezit hebben gehad (bezitseis).

Let op: De vrijstelling geldt slechts voor zover sprake is van ondernemingsvermogen. Beleggingsvermogen dat niet dienstbaar is aan de onderneming, komt niet in aanmerking.

b. Waarde van de Aandelen

De waarde van de aandelen wordt vastgesteld op basis van de going-concernwaarde. Eventuele schulden worden in mindering gebracht. Het is gebruikelijk om bij de overdracht een waarderingsrapport op te stellen ter onderbouwing richting de Belastingdienst.

5. Juridische Aspecten van de Afsplitsing

Een juridische afsplitsing vereist een formeel traject, waaronder:

Een splitsingsvoorstel, opgemaakt door het bestuur;

Toelichting op het splitsingsvoorstel (juridisch en economisch);

Accountantsverklaring indien vereist;

Deponeer- en publicatievereisten bij het Handelsregister;

Goedkeuring van de AVA (algemene vergadering van aandeelhouders);

Notariële akte van splitsing.

De juridische gevolgen zijn verstrekkend: de verkrijgende vennootschap treedt automatisch in de rechten en verplichtingen van het overgenomen vermogen (onder algemene titel). Contracten, vergunningen en schulden gaan over, tenzij contractueel anders bepaald.

6. Voordelen van Deze Structuur

Optimale toepassing van de BOR: Beleggingsvermogen wordt afgescheiden van ondernemingsvermogen;

Voorkomen van belastingheffing in box 2 en Vpb door geruisloze afsplitsing;

Beheersbare structuur voor kinderen: Ondernemingsdeel komt in handen van de kinderen, beleggingsdeel kan door ouders worden behouden;

Beperking van risico’s en aansprakelijkheid door spreiding over vennootschappen.

7. Aandachtspunten en Risico’s

Tijdige planning: Een afsplitsing en schenking vergen voorbereiding en formele stappen die tijd kosten.

Samenloop met andere regelingen: Zoals de doorschuifregeling in box 2 of de innovatiebox in de Vpb.

Toetsing door Belastingdienst: Met name bij snelle schenking na afsplitsing of onduidelijke scheiding tussen belegging en onderneming.

Toekomstige wetgeving: De BOR staat politiek onder druk en wijzigingen (zoals verlaging van de vrijstelling) zijn aangekondigd.

Conclusie

Het splitsen van een familieholding via een juridische afsplitsing is een krachtig instrument in het kader van bedrijfsopvolging. Door het ondernemingsvermogen onder te brengen in een afzonderlijke vennootschap, ontstaat een fiscaal efficiënte route om aandelen aan kinderen te schenken onder toepassing van de BOR. De juridische en fiscale uitwerking vereist echter zorgvuldige planning en afstemming met adviseurs, waarbij actuele regelgeving en jurisprudentie scherp in het oog moeten worden gehouden.