Hoge Raad 18 augustus 2023 Keuzevermogen en BOR

Gevolgen van het arrest van de Hoge Raad van 18 augustus 2023 voor de bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) en doorschuifregeling (DSR)

1. Wat is er gebeurd?

De Hoge Raad heeft op 18 augustus 2023 geoordeeld dat je bij het overdragen van een onderneming (bijvoorbeeld bij overlijden of schenking) alléén gebruik kunt maken van de fiscale bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) als het betreffende bedrijfsmiddel op dat moment daadwerkelijk voor de onderneming wordt gebruikt. Dus: gebruik telt zwaarder dan hoe het op de balans staat.

2. Wat betekent dit voor ondernemers?
De uitspraak heeft grote gevolgen voor de fiscale voordelen bij bedrijfsopvolging (BOR) en de doorschuifregeling (DSR, een regeling die belastingheffing uitstelt bij overdracht binnen de familie). Deze faciliteiten zijn bedoeld om de continuïteit van een bedrijf bij overdracht te waarborgen en liquiditeitsproblemen te voorkomen.

3. Belangrijkste uitspraak van de Hoge Raad

Alleen vermogensbestanddelen die op het moment van overdracht (schenking of overlijden) daadwerkelijk bedrijfsmatig worden gebruikt, tellen mee als ondernemingsvermogen voor BOR en DSR. Het maakt niet uit hoe het object fiscaal is geëtiketteerd op de balans, en eerdere rechtspraak (zoals het zogeheten Pottenbakkersarrest) is hierbij niet meer van belang voor deze regelingen.

4. Wat valt nu niet meer onder BOR en DSR?

Vermogensbestanddelen die alleen nog op de balans staan als ondernemingsvermogen, maar die in de praktijk niet meer zakelijk worden gebruikt (zoals een verhuurd pand dat vroeger in de onderneming werd gebruikt). Vermogensbestanddelen die op basis van ‘historische redenen’ nog als ondernemingsvermogen worden gezien.

5. Wat blijft wél kwalificeren voor BOR en DSR?

Vermogensbestanddelen die op het moment van overdracht voor bedrijfsmatige doeleinden worden gebruikt. Vermogen met gemengd gebruik (bijvoorbeeld een pand dat deels zakelijk, deels privé wordt gebruikt) mag nog steeds als ondernemingsvermogen worden aangemerkt, mits er gekozen is voor etikettering als zodanig. Dit blijft gelden tot 1 januari 2025, daarna wordt voorgesteld dat alleen het zakelijke deel telt (voor bedrijfsmiddelen vanaf €100.000).

6. Hoe zit het met verplicht privévermogen?

Als een vermogensbestanddeel vrijwel uitsluitend privé wordt gebruikt (minder dan 10% zakelijk), is het verplicht privévermogen. Dat kwalificeert nooit voor BOR of DSR, en dat blijft zo. Het arrest verandert daar niets aan.

7. Wat moeten ondernemers nu doen?

Beoordeel of je bedrijfsmiddelen echt voor zakelijk gebruik worden ingezet. Vooral bij panden of andere waardevolle zaken is dit cruciaal. Let op bij verhuurde panden of inactieve bedrijfsmiddelen. Als deze niet zakelijk gebruikt worden op het moment van overdracht, vallen ze buiten de BOR/DSR. Wees alert bij bedrijfsopvolging. Betrek een fiscaal adviseur om te beoordelen welke bezittingen nog binnen de faciliteiten vallen, en welke niet.

Let op de wijzigingen die zijn ingegaan per 1 januari 2025. De behandeling van gemengd gebruik is veranderd (alleen zakelijke deel telt mee als ondernemingsvermogen).

8. Waarom doet dit ertoe?

De BOR en DSR geven forse belastingvoordelen bij overdracht van een onderneming. Als bepaalde activa (zoals een pand) buiten deze regelingen vallen, kan dat bij overlijden of schenking leiden tot plotselinge en hoge belastingaanslagen. Dat kan de continuïteit van een familiebedrijf in gevaar brengen.

—

Kernboodschap voor ondernemers:
De Belastingdienst kijkt vanaf nu niet alleen naar hoe bezittingen fiscaal zijn geboekt, maar vooral of ze op het moment van overdracht echt worden gebruikt in het bedrijf. Oude regelingen die dit toestonden op basis van ‘vroeger gebruik’ (keuzevermogen) gelden niet meer voor deze vrijstellingen. Neem actie en laat je goed adviseren bij bedrijfsoverdracht.