Gemeenschap van goederen en BOR

De bedrijfsopvolgingsregeling heeft als doel de continuïteit van de onderneming te waarborgen door het onttrekken van liquide middelen om belasting te betalen.

Toch zullen in sommige gevallen wél liquiditeiten aan de onderneming onttrokken moeten worden om erfbelasting te kunnen betalen. Dit geldt in het geval echtgenoten gehuwd zijn in gemeenschap van goederen, waarbij de ander komt te overlijden en in het geval van echtscheiding.

In deze bijdrage bespreken we hoe de bedrijfsopvolgingsregeling uitwerkt als een van de echtgenoten komt te overlijden. We gaan daarbij uit van het geval waarin geen testament is gemaakt en waarin echtgenoten gehuwd zijn in gemeenschap van goederen.

Onder gemeenschap van goederen wordt verstaan: de wettelijke of beperkte gemeenschap van goederen met daarin het ondernemingsvermogen.

Het huwelijk eindigt door echtscheiding, waarna de vrouw overlijdt

Bij echtscheiding wordt het ondernemingsvermogen toebedeeld aan de man (de ondernemer). De vrouw krijgt daarbij een onderbedelingsvordering op de man van de helft van de waarde. Zodra de vrouw komt te overlijden, verkrijgen de kinderen deze vordering op grond van de nalatenschap. Het saldo van de vordering is met erfbelasting belast. De kinderen hebben geen recht op de bedrijfsopvolgingsregeling of uitstel van betaling voor de erfbelasting. De kinderen zullen dus van hun vader moeten verlangen dat hij de vordering gedeeltelijk aan hen voldoet.

Het huwelijk eindigt door overlijden van de man of vrouw

Indien het huwelijk eindigt door overlijden van de man of vrouw, kan een onderscheid worden gemaakt tussen de situatie waarin sprake is van (a) de wettelijke verdeling en de situatie waarin sprake is van (b) onverdeeldheid.

Wettelijke verdeling

Indien de wettelijke verdeling geldt, komt het ondernemingsvermogen toe aan de langstlevende echtgenoot. De kinderen krijgen een vordering op de langstlevende echtgenoot. Bij het overlijden is het gehele ondernemingsvermogen met erfbelasting belast en hebben echtgenoot en kinderen ieder recht op verkrijging van een gelijk deel. De wettelijke verdeling brengt echter met zich mee dat de bedrijfsopvolgingsregeling alleen aan de echtgenoot toegekend wordt, op basis van de gehele waarde. De kinderen hebben geen recht op de bedrijfsopvolgingsregeling, omdat zij slechts een vordering verkrijgen. Zij hebben wel recht op uitstel van betaling van de erfbelasting. Echter, de erfbelasting die de kinderen verschuldigd zijn komt voor rekening van de langstlevende. Om de erfbelasting van de kinderen te betalen zal de echtgenoot liquiditeiten aan de onderneming moeten onttrekken.

Onverdeeldheid

De wettelijke verdeling kan ongedaan gemaakt worden door de langstlevende echtgenoot. Ongedaanmaking dient binnen drie maanden vanaf de dag dat de nalatenschap is opengevallen te geschieden. Het betreft een vervaltermijn; na het verstrijken van de termijn kan de echtgenoot de wettelijke verdeling niet meer ongedaanmaken. Van de ongedaanmakingsverklaring moet een notariële akte worden opgemaakt, die vervolgens ingeschreven dient te worden in het boedelregister. Dit alles dient te geschieden binnen de termijn van drie maanden. De ongedaanmaking van de wettelijke verdeling heeft tot gevolg dat het ondernemingsvermogen onverdeeld vererft. Dit houdt in dat echtgenoot en kinderen ieder recht hebben op een gelijk erfdeel.

Tot slot

Al met al werkt de bedrijfsopvolgingsregeling in elke situatie anders uit indien een van de echtgenoten komt te overlijden. Het doel van de bedrijfsopvolgingsregeling – het waarborgen van de continuïteit van de onderneming – wordt niet in alle gevallen bereikt, omdat soms toch liquiditeiten aan de onderneming onttrokken moeten worden om de erfbelasting te kunnen betalen.

Dit artikel is geschreven door Sylvia Bergshoef in samenwerking met Jessica Post van Bizz Solutions.