In het kader van de bedrijfsopvolging worden vaak ‘aandelen’ of ‘certificaten’ via schenken door ouders overgedragen aan een of meer van de kinderen. In deze bijdrage staan we daarom stil bij wat het ‘aandeel’ en een ‘certificaat’ nu in juridisch zin precies is.

Wat is een aandeel?

Een participatie in het kapitaal van een rechtspersoon met in ieder geval een stemrecht of winstrecht. Een aandeel bestaat niet als beiden van deze elementen ontbreken.

Wat is een rechtspersoon (hierna bv) ?

Een besloten vennootschap (bv) of een naamloze vennootschap (nv) zijn rechtspersonen. Een belangrijk kenmerk van een rechtspersoon is dat het bestaat uit een kapitaal van een of meer overdraagbare aandelen.

Het beperken van bedrijfsmatige aansprakelijkheid is vaak de reden dat de MKB-ondernemer kiest voor een rechtspersoon. De bv staat in dit artikel centraal.

Hoe ontstaat een bv en haar aandelen?

De bv wordt via een notariële akte opgericht, de akte van oprichting. Deze akte wordt getekend door iedere oprichter en door ieder die een of meer aandelen neemt. In de akte wordt het bedrag van het geplaatste kapitaal en het gestorte deel daarvan vermeld.  De notariële akte is dus het document dat nodig is om aandelen te creëren. De notaris is hiervoor nodig.

Wat zijn statuten?

De statuten maken een geïntegreerd onderdeel van de akte van oprichting. De statuten bevatten minimaal de naam, de zetel en het doel van de vennootschap en het nominale bedrag van de aandelen. In de statuten worden ook een aantal kenmerken van het ‘aandeel’ nader worden vastgelegd. Vermelding wordt gemaakt van het nominaal bedrag van de aandelen. Zijn er aandelen van verschillende soort, dan vermelden de statuten het nominale bedrag van elke soort.

Wat is de betekenis van het ‘nominale bedrag’  per aandeel?

De nominale waarde is de vaste waarde die op het aandeel staat bij uitgifte. Deze nominale waarde kan de oprichter zelf bepalen in de statuten en verandert hierna in beginsel niet meer. Elk aandeel vertegenwoordigt een bepaald bedrag. Dit bedrag moet in geld of in natura worden gestort. Uitgangspunt is dat de nemer bij het verkrijgen van het aandeel het gehele nominale bedrag aan de bv ter beschikking stelt. Tussen de bv en de aandeelhouders kan worden overeengekomen dat er meer dan de nominale waarde op de aandelen wordt gestort. Deze meer storting boven de nominale waarde wordt ‘agio’ genoemd. De bv is hiermee rechthebbende van het gestorte bedrag en daarom wordt dan ook gesproken van ‘eigen vermogen’ van de bv. Bij de bv hoeft de storting niet direct plaats te vinden, maar kan ook bijvoorbeeld na verloop van tijd of als de bv hierom vraagt. De nominale waarde is ook van belang omdat deze waarde bepalend is voor de omvang van het recht op de winst en het stemrecht.

Na oprichting gaat de onderneming winst of verlies maken, waardoor de werkelijke waarde van de onderneming gaat afwijken van deze vaste nominale waarde bij oprichting. Dit verschil is het rendement van de ondernemer.

De meest voorkomende soorten aandelen

Gewone aandelen

Een gewoon aandeel heeft vergaderrecht, zeggenschapsrecht en heeft recht op een deel van de winst. Ieder gewoon aandeel in het kapitaal van een bv heeft in de verhouding van haar individuele nominale waarde ten opzichte van de totale nominale waarde recht op een stem of op de winst. Elk aandeel met eenzelfde nominale waarde heeft dus eenzelfde stem -en winstrecht. Dit aandeel geeft de houder van dit aandeel na ontbinding en vereffening van de vennootschap  recht op een evenredig deel van het liquidatie overschot.

Preferente aandelen

Een bijzonder type aandeel is het preferente aandeel. Deze aandelen zijn onder te verdelen in twee soorten, de gewone preferente aandelen en de cumulatief preferente aandelen.

In de wet wordt dit aandeel niet specifiek genoemd, maar in de statuten kan worden opgenomen dat de houder van het gewone preferente aandeel uit de jaarlijkse winst bij voorrang een vast percentage van het nominaal kapitaal uitgekeerd krijgt. Is er verlies, dan wordt niks uitgekeerd.

Bij cumulatief preferente aandelen daarentegen behoudt de houder het recht op een vaste winstuitkering, ook als er in een verliesjaar geen vaste winstuitkering kan worden gedaan. Dit wordt het zogenaamde inhaaleffect genoemd omdat het dividend wordt opgespaard.

In de statuten wordt vaak bepaald dat preferente aandelen na liquidatie van de bv slechts recht hebben op terugbetaling van het nominale bedrag, maar voor het overige niet (of slechts beperkt) delen in het liquidatieoverschot. Dit in tegenstelling tot gewone aandelen.

Met de statuten is het ook mogelijk om het stemrecht uit te schakelen. Alleen bij een bepaalde soort aandelen is dit mogelijk, zoals deze preferente aandelen. Dit moet dan wel voor alle preferente aandelen gelden en alle houders van deze preferente aandelen moeten hiermee instemmen. Deze aandeelhouders mogen hierna dus niet stemmen in de algemene vergadering, maar mogen de vergadering wel bijwonen en mee vergaderen.

Binnen de bedrijfsopvolging binnen familie verband wordt vaak het cumulatief preferente aandeel gebruikt. De ouders zetten hun gewone aandelen om in cumulatief preferente aandelen. Gelijktijdig worden er dan gewone aandelen uit het opvolgende kind.

Certificering van aandelen

Bij familie bv’s met meerdere familie leden als aandeelhouder komt de structuur van een Stichting Administratie kantoor (hierna STAK) als rechthebbende van de gewone aandelen vaak voor.

Een belangrijk doel dat met het certificeren van aandelen om de onderneming en de niet ondernemende aandeelhouders (vaak in de familie sfeer) van elkaar te scheiden. Familie conflicten kunnen dan doorwerken in de aandeelhoudersvergadering en zo belangrijke ondernemingsbeslissingen lam leggen. Het wegnemen van stemrecht bij de niet ondernemende aandeelhouders is dan een oplossing.

Hoe werkt certificering dan?

De bv geeft aandelen uit of de familie leden aandeelhouders dragen hun aandelen over aan een STAK. Bij een overdracht van aandelen aan de STAK krijgen deze aandeelhouders hiervoor  -in dezelfde verhouding als hun op dat moment geldende aandelenbezit- certificaten voor terug. Deze structuur leidt ertoe dat het stemrecht in de algemene vergadering van aandeelhouders op deze aandelen nu toe valt aan het Bestuur van de stichting,  in plaats van de individuele aandeelhouders. Om dit doel te bereiken dient het bestuur vaak gevormd door familie leden die werkzaam zijn bij de onderneming en andere neutrale gekwalificeerde personen.

Alhoewel de certificaathouders in de algemene aandeelhouders vergadering geen stemrecht meer hebben, behouden echter wel hun vergaderrechten. Deze rechten moeten dan wel opgenomen staan in de statuten van de bv. Externe partijen zullen het aandeelhouders register hierop moeten naslaan, het vergaderrecht moet daarin worden opgenomen. Wegen de beperking in rechten worden certificaten worden ook wel ‘schaduwaandelen’ genoemd.

De certificaathouders blijven wel recht houden op de aan de aandelen gekoppelde dividenduitkeringen. Dit dividend valt eerst toe aan de eigenaar van de aandelen, in dit geval de  STAK. Op basis van een overeenkomst tussen de stichting en de certificaathouders, de administratievoorwaarden, wordt dit dividend ‘een op een’ doorbetaald aan de certificaathouders.

Bij een royeerbaar certificaat is omzetting naar een aandeel, het certificaat altijd mogelijk. Soms is deze omzetting niet mogelijk. Dit wordt ook geregeld in de administratievoorwaarden, maar in de statuten van de bv kan hier ook iets over worden bepaald.

Als de aandeelhouder/kapitaalverstrekker zijn certificaten wil verkopen, dan is een notariële akte van levering niet nodig, zoals wel het geval bij de overdracht van aandelen.