Je neemt het familiebedrijf over. En nu?

Als je de cijfers moet geloven, dan lijkt het wel alsof een succesvolle bedrijfsoverdracht bijna onmogelijk is. Zo zouden maar 30% van de familiebedrijven de eerste generatie overleven, daarna lopen de percentages nog sneller af en zouden maar 3% van alle familiebedrijven na de derde generatie nog bestaan (ECFB, 2016*). Er gaan voldoende verhalen de ronde over familiebedrijven die door de eerste generatie zijn opgebouwd, door de tweede generatie zijn voortgezet en door de derde generatie te gronden worden gericht. Geen geruststellende gedachte als je op het punt staat om het familiebedrijf te gaan overnemen. Hoe weet je of het overnemen van het familiebedrijf iets voor jou is? Ben je er aan toe? Wat komt er allemaal bij kijken? Krijg je echt het volle vertrouwen? En hoe komen jullie tot een toekomstbestendige bedrijfsoverdracht?

Wat maakt een familiebedrijf bijzonder en ook complex?

Een familiebedrijf kenmerkt zich door een drietal systemen: de familie, het eigendom en het bedrijf, zoals weergegeven in onderstaand drie-cirkelmodel. De kracht van deze systemen zijn onder andere een lange termijn visie en het opbouwen van duurzame relaties. Tegelijkertijd kunnen de systemen er ook zorgen dat er tegenstellingen van belangen in het bedrijf ontstaan. De focus van het bedrijf ligt op winstgevendheid en productiviteit, waar bij de eigenaren waardevermeerdering centraal staat. Binnen een familie streeft men juist naar harmonie en gelijkheid.

Eén voorbeeld van een tegenstelling is bijvoorbeeld die tussen emotie en ratio. Het bedrijf kan de ambitie hebben om te groeien, de eigenaren kunnen zich hierin vinden mits er voldoende rendement wordt gemaakt. Voor de familie zijn relaties en harmonie belangrijker, waardoor zij ervoor kunnen kiezen om juist niet te groeien, omdat de directeur, tevens familielid, de huidige omvang van het bedrijf beter bij hem vindt passen en er bij groter worden andere capaciteiten verwacht zouden worden. De emotie is hierbij heersend over de ratio. Deze tegenstrijdige belangen maken een familiebedrijf complex.

In het driecirkelmodel (klik voor uitleg) wordt in een oogopslag helder hoe de systemen zich tot elkaar verhouden en welke rol iemand in neemt binnen het familiebedrijf. Het model maakt inzichtelijk dat iemand die in het bedrijf werkt zich heel anders tot het familiebedrijf verhoudt dan iemand een familielid wat aandelen heeft maar niet werkzaam is in het bedrijf.

Bij bedrijfsoverdracht binnen het familiebedrijf kunnen er verschillende verschuivingen van belangen in de systemen plaatsvinden. Die veranderingen brengen onzekerheid mee voor alle betrokken partijen, waaronder de overdrager. Wanneer je als opvolger inzicht hebt in de belangen en rollen die veranderen, vergroot dat je begrip in de situatie. Met dit begrip kan je je verplaatsen in de overdrager en hem of haar erbij helpen de overgang zo soepel mogelijk te laten lopen. Dit geeft jou meer ruimte om je eigen plek in het bedrijf in te nemen en het familiebedrijf in al haar kracht voort te zetten.

Drie praktische tips voor de opvolger in de overdracht

Om een goede start te maken met het zo succesvol mogelijk maken van de overdracht van het familiebedrijf, geven we drie tips mee.

Communiceren

Ga periodiek met elkaar in gesprek als familie en zorg dat de verwachtingen over de te volgen koers duidelijk zijn. Maak zaken die je bezighouden bespreekbaar en maak afspraken om duidelijkheid te creëren. Op deze manier kan je als opvolger ook een duidelijke eigen rol spelen in de overdracht. Zo kan je deelnemen aan het maken van jouw opvolgings- en ondernemingsplan, en de uitvoering ervan. Door goed beslagen ten ijs te komen word je een gelijkwaardige gesprekspartner voor de overdrager.

Advies vragen

Bepaal als familie hoe jullie de overdracht willen regelen. Maar schuw niet om er externe adviseurs bij te vragen. Zoek hierbij een adviseur die je vertrouwt en waarmee je kan sparren. Dit kan een andere adviseur zijn dan die de overdrager heeft. Een externe partij brengt in ieder geval kennis van zaken mee bij het regelen van het overdrachtsproces. Het is fijn om over het proces in gesprek te gaan met personen die als klankbord en sparringpartner buiten jullie bedrijf staan. Zij hebben afstand en kunnen daarmee beter observeren hoe de interacties verlopen. Vanuit dat inzicht zijn ze in staat om te adviseren.

Ervaringen delen

Je kan je soms eenzaam voelen als potentiële opvolger. Waar de mensen om je heen bezig zijn met het maken van carrière, sta jij voor heel andere dilemma’s. Het kan dan ook heel fijn zijn om ervaringen uit te kunnen wisselen met andere potentiële opvolgers. Zij kennen het fenomeen familiebedrijf en kunnen inspiratie bieden door de manier waarop zij omgaan met de overdracht. Samen kan je tot nieuwe ideeën komen maar vind je in ieder geval herkenning.

*Bron: ECFB (2016), Strategieverandering na generatiewisseling bij familiebedrijven, Erasmus Centre for Family Business.

Leerwerktraject ProMissie

ProMissie biedt potentiële opvolgers binnen het familiebedrijf een leerwerktraject aan. Het leerwerktraject bestaat uit 10-maandelijkse bijeenkomsten met interactieve workshops, presentaties over theorie en praktijk, individuele en groepsopdrachten en uitwisseling van kennis en ervaring tussen de deelnemers. De thema’s die onder andere voorbij komen zijn: mijn rol als potentiele opvolger, bedrijfsoverdracht de menselijke, zakelijk en juridische aspecten en financiële strategie. Door het volgen van het leerwerktraject kom je als opvolger beslagen ten ijs en word je een volwaardige gesprekspartner voor de overdrager en de andere betrokkenen. Je groeit richting je mogelijke toekomstige rol binnen het familiebedrijf. Voor meer informatie kijk op: Leertraject Opvolgers of mail naar [email protected].